PV: Anh từng nói cơ duyên đến với nghề giảng dạy là “tình cờ có chủ đích”. Anh có thể chia sẻ rõ hơn khoảnh khắc khiến mình nhận lời đứng lớp?
– Tôi luôn tin rằng một lúc nào đó trong đời, mỗi người làm nghề đều sẽ “chạm” vào giáo dục theo cách này hay cách khác. Với tôi, cơ duyên ấy bắt đầu khi tôi nhận ra mình đang… giảng dạy mỗi ngày mà không hề nhận ra.
Khi còn là biên tập viên trẻ, tôi thường chia sẻ kinh nghiệm cho các cộng tác viên từ cách viết bài, lên kịch bản, tạo moodboard đến cách phát triển cấu trúc câu chuyện cho loạt bài viết hoặc sự kiện. Bạn bè, đàn em trong nghề cũng thường hỏi tôi cách định hướng nghề nghiệp. Nên khi một trường cao đẳng, đại học gửi lời mời, tôi nhận ra: “À, hóa ra mình đã sẵn sàng”.
Tôi suy nghĩ đúng hai ngày. Trong hai ngày đó tôi tự hỏi mình có đủ trách nhiệm để đứng trước sinh viên không? Mình có đủ kinh nghiệm để giúp các bạn đi nhanh hơn không? Và quan trọng hơn là mình có thực sự muốn trở thành người dẫn đường? Cuối cùng tôi nhận ra, việc dạy học không lấy đi của tôi điều gì cả. Nó chỉ mở thêm một cánh cửa khiến tôi nhìn nghề rõ hơn.
PV: Nhiều người làm sáng tạo thường ngại môi trường giáo dục vì cho rằng nó nhiều khuôn khổ. Điều gì khiến anh không có cảm giác đó?
– Tôi nghĩ giáo dục chỉ gò bó với những ai sợ chia sẻ và thiếu kiến thức nền tảng học thuật hoặc nghiệp vụ giảng dạy chuyên môn. Còn khi bạn đã hội tụ đủ, làm sáng tạo trong môi trường học thuật, bạn sẽ nhận ra lớp học là sân khấu đặc biệt nhất. Có thể nơi đó không đèn led, không âm thanh nhưng lại là nơi ý tưởng được lắng nghe một cách chân thành nhất.
Các trường tôi từng giảng dạy như HUTECH, Cao đẳng Phát thanh & Truyền hình II (VOV College),… đều cho tôi không gian tự do trong cách truyền đạt. Thậm chí, tôi còn được tin tưởng mời gặp riêng để trao đổi kinh nghiệm thực tiễn thêm với một vài giảng viên của Nhà trường hoặc tham gia soạn giáo án, đề cương để mở lớp, mở môn cho những học kỳ mới với các Trưởng – Phó khoa. Quá trình dạy, tôi được phép kể câu chuyện nghề, đem sinh viên “đi” cùng mình qua từng dự án, phân tích những sai lầm trong thực tế để các bạn tránh. Điều đó giúp tôi không cảm thấy giáo dục là khuôn khổ mà là sự tiếp nối.
Hơn nữa, sinh viên trong ngành truyền thông – sự kiện không thích lý thuyết. Các bạn thích ví dụ thật, thích những câu chuyện phía sau hậu trường, những thứ mà chỉ người trong nghề mới kể được. Bởi thời nay các sách vở, kiến thức chỉ cần một cú click chuột, lướt phím là ra. Nhiều khi giảng viên đang nói huyên thuyên theo sách vở trên bục giảng, phía dưới các em tra google, đối soát từng lời giảng mà giáo viên đang chia sẻ. Còn khi giảng viên biết dung hòa các yếu tố, dựa trên nền tảng lý thuyết khoa học để soạn bài kèm ví dụ sinh động, sinh viên sẽ rất thích lắng nghe. Bởi khi đ lớp học trở thành buổi “workshop” đúng nghĩa.
.jpg)
PV: Với gần 10 năm gắn bó với nghề giáo, điều gì giữ chân anh ở vai trò này lâu đến vậy?
– Tôi nghĩ là vì tôi nhìn thấy bản thân mình ngày trước trong sinh viên. Khi gặp những bạn mắt sáng lên khi nhắc đến viết báo, làm truyền thông, lên kịch bản, khi bàn về đạo diễn sân khấu, tôi nhớ lại thời mình chỉ có một cuốn sổ tay và vài ước mơ rất ngây thơ.
Giữ chân tôi ở lại còn là cảm giác được chứng kiến sinh viên trưởng thành. Có những bạn từng rất rụt rè, đến năm cuối đã tự tin điều phối một sự kiện có vài ngàn khán giả. Có những bạn sau khi thực tập với tôi vài tháng đã trở thành phóng viên, biên tập viên, producer thậm chí là creative planner ở các agency. Khi nhìn thấy hành trình ấy, tôi cảm thấy mình đã góp một phần nhỏ, rất nhỏ thôi, vào tương lai của họ. Điều đó đủ để tôi tiếp tục đi dạy.
PV: Ngoài giảng dạy, anh còn là thầy hướng dẫn thực tập cho sinh viên. Vai trò này có gì đặc biệt so với việc đứng lớp?
– Khác nhiều lắm. Ở lớp, tôi dạy cho các bạn kiến thức và kỹ năng, nhưng khi hướng dẫn thực tập, tôi dạy các bạn cách làm người của nghề.
Sinh viên trước khi ra trường rất mong được trải nghiệm thực tế nhưng cũng dễ bỡ ngỡ. Thế nên tôi luôn cố gắng đưa các bạn vào môi trường “thật nhất có thể”: một buổi họp sản xuất, một ngày tổng duyệt, một timeline chạy sân khấu, một cuộc pitching với khách hàng.
Tôi cho các bạn thấy nghề này áp lực như thế nào. Deadline tới tấp, thay đổi kịch bản phút chót, sự phối hợp giữa đội nội dung – kỹ thuật – hiệu ứng sân khấu… Nhưng tôi cũng cho các bạn thấy nghề rất đẹp. Đó là khoảnh khắc đèn sân khấu sáng lên, khoảnh khắc khán giả vỡ òa cảm xúc, khoảnh khắc sản phẩm sáng tạo trở thành điều đáng tự hào.
Nhiều sinh viên nói với tôi: “Thầy ơi, nhờ thực tập mà tụi em biết mình hợp nghề hay không”. Đó là lý do tôi đặt nhiều tâm huyết vào công tác hướng dẫn thực tập. Nó như một “cửa ải cuối” giúp các bạn xác định rõ hành trình tương lai.
PV: Điều gì làm anh hài lòng nhất khi dẫn dắt sinh viên thực tập?
– Là khi các bạn bắt đầu biết đặt câu hỏi đúng. Nghề truyền thông – sự kiện không cần người biết mọi thứ, nhưng cần người biết hỏi đúng trọng tâm. Tôi thích nhìn thấy sinh viên hỏi: “Tại sao mình chọn concept này chứ không phải concept kia?”, “Vì sao layout sân khấu nên để hai tầng thay vì ba tầng?”, “Nếu client thay đổi brief phút cuối, mình nên xoay thế nào?”, “Cách kể câu chuyện thương hiệu qua một sự kiện nên bắt đầu từ đâu?”
Khi sinh viên hỏi được những câu đó, tôi biết các bạn đã không còn nhìn nghề qua lăng kính màu hồng nữa. Các bạn đã chạm vào bản chất công việc.
PV: Với kinh nghiệm giảng dạy ở HUTECH, Cao đẳng Phát thanh & Truyền hình II và các buổi giao lưu chuyên môn tại KHXH&NV, anh nhận thấy điểm chung của sinh viên truyền thông là gì?
– Điểm chung lớn nhất là sự háo hức. Tôi nhớ buổi giao lưu tại Khoa Báo chí – Truyền thông (KHXH&NV). Sinh viên hỏi và quan sát liên tục. Các em cũng không ngại lăn xả để thực hiện nhiệm vụ hay đề tài được giao, dù chỉ trong một buổi học nhỏ.
Ở HUTECH, tôi dạy các bạn những kiến thức cơ bản về ngành nghề quan hệ công chúng, mặc dù ở thời điểm đó, kinh nghiệm và kỹ năng của tôi chưa dày và tự tin hoàn toàn như bây giờ. Các em rất chịu khó tiếp thu và quá trình dạy các em, tôi cũng tự rút ra thêm nhiều kinh nghiệm để sau này có thể làm công tác “truyền lửa” hơn cho sinh viên.
Ở Cao đẳng Phát thanh & Truyền hình 2, sinh viên lại có điểm mạnh là sự thực tế. Nhiều bạn từng từng tham gia tổ chức sự kiện nơi này nơi nọ tại địa phương hoặc ở trường. Vì vậy khi vào lớp, các bạn có góc nhìn thực tế rất tốt.
Điểm chung mà tôi nhận thấy là sinh viên ngày nay tiếp cận công nghệ nhanh hơn rất nhiều. Điều đó khiến lớp học trở thành cuộc trao đổi hai chiều chứ không phải bài giảng một chiều.
PV: Khi đứng lớp, anh nhấn mạnh điều gì nhất đối với ngành truyền thông – quảng cáo sự kiện, quan hệ công chúng?
– Có ba điều tôi luôn nhắc đi nhắc lại. Thứ nhất là phải hiểu người trước khi hiểu nghề. Truyền thông là cuộc trò chuyện giữa thương hiệu và con người. Nếu không hiểu công chúng nghĩ gì, mong chờ gì, cảm thấy gì, mọi chiến dịch sẽ trở nên vô nghĩa. Tôi luôn bắt sinh viên giải bài toán “khán giả là ai” trước khi giải bài toán “thương hiệu cần gì”.
Thứ hai, tôi luôn nhắc các em sáng tạo cần kỷ luật. Sự kiện có thể lung linh nhưng phía sau nó là timeline khi nào dựng sân khấu, khi nào tổng duyệt, khi nào test âm thanh, khi nào mở check-in. Tôi dạy sinh viên đừng chỉ theo đuổi ý tưởng đẹp mà phải biết cách biến ý tưởng thành bản vẽ kỹ thuật, thành cue list, thành kịch bản chi tiết.
Và điều cốt lõi tôi luôn nhắc các sinh viên, dạo đức nghề là nền tảng. Truyền thông có sức mạnh lớn. Nếu không giữ được đạo đức nghề rất dễ trượt vào việc tạo tin giả, thông tin gây hiểu lầm, những chiến dịch làm tổn thương người khác. Tôi muốn sinh viên bước vào nghề với sự tử tế.
PV: Trong vai trò đạo diễn, anh mang điều gì từ sân khấu vào lớp học?
– Điều lớn nhất là tư duy kể chuyện. Với tôi, sự kiện không phải là buổi tổ chức đơn thuần mà là câu chuyện kể bằng ánh sáng, âm thanh, không gian và cảm xúc. Khi dạy, tôi giúp sinh viên nhìn sự kiện như một “kịch bản sống”.
Tôi còn mang vào lớp cách phân tích một show như đường dây cảm xúc, cách dựng không khí, cách dẫn dắt khán giả qua từng phân đoạn. Các bạn rất thích khi được xem rehearsal, behind-the-scenes, những bản kịch bản có thật mà tôi từng viết.
Điều thứ hai là sự bình tĩnh. Nghề đạo diễn đòi hỏi bình tĩnh trước mọi tình huống, từ sự cố âm thanh đến thay đổi nhân sự. Và tôi mong sinh viên của mình cũng có được bản lĩnh đó.
PV: Có khi nào anh cảm thấy áp lực khi vừa làm nghề, vừa dạy học, vừa hướng dẫn thực tập?
– Có, nhưng đó là loại áp lực khiến tôi lớn lên. Khi làm đạo diễn, tôi đôi khi phải chạy deadlines rất gắt. Khi đi dạy, tôi phải giữ tinh thần minh mẫn, truyền đạt rõ ràng. Khi hướng dẫn thực tập, tôi phải làm gương.
Ba vai trò đó khác nhau nhưng bổ trợ cho nhau. Nhờ đi dạy, tôi buộc phải hệ thống lại kiến thức. Nhờ làm nghề, tôi giữ được bài giảng luôn “tươi mới”. Nhờ hướng dẫn thực tập, tôi nhìn rõ hơn sự chuyển động của thế hệ mới. Do đó, tôi không thấy mình bị chia nhỏ. Tôi thấy mình được hoàn thiện.
– Tôi không muốn mình là người thầy nghiêm nghị hay quá khuôn mẫu. Tôi muốn mình là người thầy rõ ràng, tử tế và truyền cảm hứng. Tôi muốn sinh viên khi bước ra khỏi lớp của tôi sẽ nhớ ba điều: Tư duy logic của nghề; Tinh thần sáng tạo không giới hạn và Trách nhiệm với từng sản phẩm mình tạo ra.
Tôi mong một ngày nào đó, khi nhìn thấy các bạn trưởng thành, xuất hiện trên truyền hình, làm trong agency lớn, trở thành đạo diễn sự kiện độc lập,… tôi có thể âm thầm tự hào rằng: “À, mình từng có mặt trong một đoạn đường nhỏ của họ”.
PV: Nếu được gửi một thông điệp đến những bạn trẻ đang mơ ước bước vào lĩnh vực truyền thông – sự kiện, anh sẽ nói gì?
– Tôi muốn nói rằng nghề này không hề dễ nhưng lại vô cùng đẹp. Nó đẹp vì bạn được tạo ra những khoảnh khắc khiến người khác nhớ mãi. Bạn có thể khiến một thương hiệu trở nên gần gũi hơn, khán giả sống trong cảm xúc sâu nhất và câu chuyện được lan tỏa rộng rãi.
Nhưng trước khi sống cùng sự hào nhoáng ấy, bạn phải chấp nhận những ngày dài, đêm không ngủ, nhiều lần sửa kịch bản đến phút 89, những lúc phải bắt đầu lại từ đầu. Nếu bạn chịu được những điều đó, nghề sẽ mở ra một cánh cửa rất lớn.
Nếu có thể, hãy tìm một người thầy. Không phải để phụ thuộc mà để định hướng. Người thầy giúp bạn nhìn thấy những “điểm mù” mà bạn tự mình không thấy được.
Trong bức tranh rộng lớn của ngành truyền thông – quảng cáo sự kiện, hình ảnh Trương Quốc Phong nổi bật ở sự kết hợp hài hòa giữa hai thế giới: thế giới của ánh đèn sân khấu và thế giới tĩnh lặng của giáo dục. Anh không chọn rời bỏ cái này để giữ cái kia. Anh chọn giữ cả hai, vì cả hai đều giúp anh trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.
Với hơn 10 năm giảng dạy, đứng lớp từ HUTECH đến Cao đẳng Phát thanh & Truyền hình II, giao lưu ở KHXH&NV và đồng hành như một người thầy thực tập cho hàng trăm sinh viên, Trương Quốc Phong không chỉ truyền kiến thức. Anh truyền tinh thần của nghề, truyền lửa cho những bước chân trẻ đang chuẩn bị bước vào ngành. Đó mới chính là điều làm nên giá trị lâu bền nhất của một người làm nghề – một người thầy.
Biên tập viên – Đạo diễn Trương Quốc Phong nguyên là BTV thế hệ đầu tiên của Zing. Anh có kinh nghiệm hơn 25 năm viết báo và biên tập. Nhiều bài viết của anh xuất hiện đều đặn trên các tờ báo nổi tiếng, uy tín trong suốt thời gian qua như: ZingNews,Thanh Niên, Tuổi Trẻ, Phụ nữ TPHCM, Công An TPHCM,… Hiện tại, anh còn là chủ biên của 5 trang tin điện tử, website và từng đoạt nhiều giải thưởng ở các cuộc thi viết.
Không chỉ được đào tạo chuyên môn bài bản về báo chí và nghiệp vụ, Trương Quốc Phong còn dành trọn 7 năm để đi “nước cờ ngược” học hệ chính quy chuyên ngành Quản trị Kinh doanh – Khoa Kinh tế Quốc tế từ khởi đầu đến bậc học thạc sĩ. Anh có ít nhất 3 bằng cấp bằng sự thực học trong nhiều năm thuộc các ngành: Báo chí, Quản trị Kinh doanh, Đạo diễn Điện ảnh,… Anh chuẩn bị ra mắt sách “Khi người già đi học” là sự ghi nhận, rút tỉa từ những kinh nghiệm và trải nghiệm thú vị trên hành trình vun đắp cho bản thân và truyền lửa đến thế hệ trẻ.